Đồng bằng sông Cửu Long: Lũ về chậm, lũ thấp khiến xâm nhập mặn sẽ diễn ra khốc liệt

09:51 09/10/2019

Tại buổi toạ đàm, các chuyên gia khẳng định: Đồng bằng sông Cửu Long thuộc lưu vực sông Mê Kông có vai trò quan trọng trong nền kinh tế đất nước. Với diện tích khoảng 4 triệu ha, Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất 50% sản lượng lương thực, 65% sản lượng trái cây, 75% sản lượng thủy sản và đóng góp 20% GDP cả nước. Hiện nông nghiệp và thủy sản là hai "trụ cột" kinh tế chính của vùng và liên quan mật thiết tới con nước.

Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, mỗi năm nước lũ tràn về không chỉ cho nhiều đặc sản cá tôm, mà còn chứa một lượng lớn phù sa màu mỡ bồi đắp cho vùng đồng bằng trù phú này. Những năm gần đây, tình hình hạn hán cộng với các đập thủy điện tăng trữ nước ở các quốc gia thượng nguồn đã khiến tình trạng khô kiệt nước đang diễn ra gay gắt ở Thái Lan và Campuchia. Mực nước trên sông Mê Kông tại các trạm như: Chiang Sean (biên giới Lào - Trung Quốc), Luang Prabang, Vientiane và Pakse phía nam Lào… đều thấp hơn rất xa so với cùng kỳ năm khô hạn 1992. 

PGS.TS Lê Anh Tuấn - Chuyên gia thuộc Viện Biến đổi khí hậu cho biết: Tình trạng lũ về chậm, lũ thấp tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long kéo theo sẽ là tình hình xâm nhập mặn khốc liệt, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân đồng bằng sông Cửu Long.  Nhiều người dân sống phụ thuộc vào con nước đã phải bỏ xứ ra đi để mưu sinh hoặc phải chuyển đổi nghề.

Trước thực trạng trên, các chuyên gia cho rằng: Cấp Trung ương và nhiều địa phương trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời gian qua tuy đã chủ động thực hiện các giải pháp để ứng phó tình hình lũ về chậm, lũ thấp và xâm nhập mặn có thể xảy ra. Tuy nhiên, để có những cách làm hiệu quả nhất trong việc ứng phó, việc lắng nghe những ý kiến khuyến cáo của các chuyên gia, cũng như sự chia sẻ của các nhà quản lý ngay từ lúc này là một việc hết sức quan trọng và cần thiết.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện - chuyên gia độc lập về sinh thái Đồng bằng sông Cửu Long lưu ý: Hiện các đập thuỷ điện trên thượng nguồn sông Mê Kông khiến thời tiết vùng Đồng bằng sông Cửu Long cực đoan trở nên cực đoan hơn. Những năm bình thường, thuỷ điện làm giảm lũ, tăng dòng chảy mùa khô, làm giảm hạn mặn cho vùng Đông bằng sông Cửu Long; những năm cao lũ, thuỷ điện xả lũ, gây lũ chồng lũ; còn những năm khô hạn, thuỷ điện tích nước, làm chậm đường đi của nước xuống khu vực hạ lưu.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện dự báo: Với thời tiết khắc nghiệt như hiện nay, đến năm 2020 tác động của các đập thuỷ điện trên thường nguồn sông Mê Kông sẽ làm giảm lượng phù sa và lượng cát sông đổ về Đồng bằng sông Cửu Long, khiến khu vực đối mặt với tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng.

Lý giải về hiện tượng các đô thị trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long liên tục ngập nặng trong biển nước do triều cường trong thời gian qua, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện cho rằng: Ngập đô thị vừa qua không phải do “mùa nước nổi”, mà do con nước ròng 30/8 âm lịch đụng với nước lũ cuối mùa; nước biển dâng 3mm/năm; sụt lún đồng bằng sông Cửu Long đang diễn ra nhanh gấp 3-4 lần, có nơi diễn ra nhanh gấp 10 lần khiến nước biển dâng và sông ngoài trong vùng đang mất đi không gian vốn có nên gây gập trong các khu vực đô thị.

Các chuyên gia cũng cảnh báo: Ngập đô thị ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ lặp lại hàng năm vào dịp con nước ròng 30/8 hay rằm tháng 9 âm lịch, năm sau sẽ ngập sâu và lâu hơn năm trước. Để chống ngập đô thị cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long, các chuyên gia cũng cho các các tỉnh trong khu vực tập trung thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 của Chính phủ về “Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu”; trong đó tôn trọng quy luật tự nhiên, tránh can thiệp thô bạo vào tự nhiên; chọn mô hình thích ứng theo tự nhiên, thân thiện với môi trường và phát triển bền vững với phương châm chủ động sống chung với lũ, ngập, nước lợ, nước mặn; nghiên cứu, xây dựng các kịch bản và có giải pháp ứng phó hiệu quả với thiên tai như bão, lũ, hạn hán và xâm nhập mặn, với các tình huống bất lợi nhất do biến đổi khí hậu và phát triển thượng nguồn sông Mê Kông. Bênh cạnh đó, các chuyên gia cũng khuyến cáo các tỉnh, thành trong vùng cần giảm trồng lúa 3 vụ để phục hồi không gian hấp thụ lũ; phục hồi sông ngoài để giảm sử dụng nước ngầm và phục hồi không gian cho dòng sông..

Tại tọa đàm, PGS.TS Lê Anh Tuấn - chuyên gia thuộc Viện Biến đổi khí hậu, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện - chuyên gia độc lập về sinh thái Đồng bằng sông Cửu Long cũng phân tích và đưa ra cácdự báo diễn biến khí hậu đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian tới để các tỉnh, thành trong vùng có kịch bản chuẩn bị ứng phó kịp thời, đồng thời tư vấn cho nông dân chọn những mô hình sản xuất, nuôi trồng phù hợp với thời tiết để cho năng suất tốt. Chuyên gia Kinh tế - Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp tư vấn cho nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long chọn những mô hình sản xuất lúa, nuôi trồng hiệu quả, cho thu nhập cao trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt như hiện nay. Trong đó, có nhiều mô hình đã được nông dân một số vùng lũ thấp ứng dụng thành công trong nhiều những năm qua. Đồng hành cùng nông dân trong khu vực, Agribank cũng đưa ra những chính sách ưu đãi về lãi suất, những mô hình cho vay hiệu quả phù hợp với biến đổi khí hậu tại đây cho bà con tham khảo và vay vốn.

Ông Trần Ngọc Hải, Trưởng Văn phòng đại diện Agribank khu vực Tây Nam bộ cho biết: Biến đổi khí hậu trong những năm qua đã tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Được sự quan tâm chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Agribank đã đưa ra nhiều gói tín dụng hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho nông dân trong khu vực như: Cho vay hỗ trợ giảm tổn thất trong nông nghiệp theo Quyết định 68/2013/QĐ-TTg; cho vay đóng mới, nâng cấp tàu phục vụ khai thác hải sản xa bờ theo Nghị định 67/2014/NĐ-CP; cho vay tiêu dùng, phát hành thẻ thấu chi đối với khách hàng cá nhân góp phần hạn chế tín dụng đen; cho vay lãi suất thấp đối với 5 lĩnh vực ưu tiên theo quy định của Chính phủ (nông nghiệp nông thôn, xuất khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ)… Riêng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Agribank đã cho vay các đối tượng trên với số dư nợ hiện nay gần 100 nghìn tỷ đồng./.

Chí Quang